هدف پیشه وری از انتشار روزنامه «آژير»

    سید جعفر پيشه وري، پس از تصويب لايحه اي در جلسه سوم دي سال  1321 مجلس شوراي ملي که از سوي دکتر «علي اکبر سياسي» وزير فرهنگ دولت «احمد قوام السلطنه» به مجلس ارائه شده بود، جهت تبليغ و ترويج مواضع و نظريات سياسي و اجتماعي خود بر آن شد تا روزنامه اي منتشر نمايد. به موجب این مصوبه امتياز کليه روزنامه ها و مجلات و ماهنامه ها لغو مي شد و صاحبان آنها موظف بودند طبق قانون جديد امتياز بگيرند. پیشه وری از این فرصت استفاده کرد و درخواست انتشار روزنامه آژیر را به وزارت فرهنگ داد. براساس این درخواست روزنامه آزیر مجوز انتشار گرفت:

«وزارت فرهنگ– اداره کل نگارش– تاريخ 17/1/22 اداره کل شهرباني، چون به موجب قانون مطبوعات مصوب سوم دي ماه 1321 شوراي عالي فرهنگ در جلسه مورخ 16/1/1322 امتياز روزنامه آژير را به نام آقاي جعفر پيشه وري تصويب نموده، بنا بر اين چاپ و انتشار روزنامه آژير در تهران به مديري و سردبيري خود ايشان مانعي ندارد- وزير فرهنگ»

    روزنامه آژير در اول خرداد سال۱۳۲۲ - 23 ماه مه سال 1943 به صورت روزانه در دو صفحه 6 ستوني، به قطع 36×48 بدون گراور (از شماره 6، جمعه ششم خرداد) با گراور، در چاپخانه شرکت طبع تهران منتشر مي شود. صفحات و عناوين اين روزنامه شامل: سرمقاله، خبرهاي ايران، از مسائل روز، در دنيا چه خبر است، آخرين ساعت، از مطبوعات غير فارسي زبان، آگهي و... است. لوگوي روزنامه آژير به خط نستعليق و گوشه سمت راست و بالاي صفحه اول قرار داشت و ذيل آن شناسنامه روزنامه به چشم مي خورد: دارنده امتياز و مدير مسئول: ج. پيشه وري. تک شماره: يک ريال. بهاي اشتراک: سالانه 250 ، شش ماهه 140ريال.براي کارگران و کشاورزان و محصلين و کارمندان جزء دواير، صدي بيست تخفيف منظور مي گردد. بهاي آگهي با دفتر اداره است. جاي اداره: خيابان خيام جنب کوچه حمام پاک.
    پيشه وري در سرمقاله اي در شماره اول و دوم روزنامه با عنوان« چه خواهيم نوشت؟» مي نويسد: «آغاز دوره دکتاتوري(ديکتاتوري) هم اساس تشکيلات کشور خراب و فاسد بود. آن روز هم اکثريت مردم ايران مي خواستند به هر وسيله و با دست هر کس که باشد امور اجتماعي خود را اصلاح نموده کارهاي عمومي را از دست هاي لرزان کشيده و به دست اهلش بسپارند. زورگويي و بيدادگري و مظلوم کشي را که شيوه ديرين عمال دولت و طبقات زيردست بود خاتمه داده و در تمام کارهاي ملي از نزديک ترين دخالت و شرکت داشته باشند...»
    آژير در همين شماره با درج «اخطار» به اطلاع خوانندگان مي رساند: «اين روزنامه با وجود اينکه حمايت از تمام احزاب آزاديخواه و تشکيلات هاي ضد ارتجاعي را يکي از پايه هاي اساسي برنامه خود قرار داده است، به هيچ يک از آنها بستگي نداشته و فقط با همت و همکاري داوطلبانه عده اي از آزادمردان امتحان پس داده و جوانان روشنفکر اداره مي شود.»

    در شماره سوم روزنامه مورخه 3 خرداد 1322 با چاپ اعلاني در صفحه اول، روال چاپ روزنامه در ايام هفته و به غير از روز شنبه چاپ و اين متن از شماره چهارم زير لوگو قرار مي گيرد.آژير از شماره 49 روزدوشنبه 11 مرداد سال 1322 روزهاي چاپ خود را به سه روز در هفته، روزهاي يک شنبه، سه شنبه و پنجشنبه تغيير مي دهد.

آژير روزنامه اي تاثيرگذار در عرصه سياسي کشور بود و جزو آن دسته روزنامه هايي بود که خواننده خاص خود را داشت.
«کريم کشاورز» از موسسان روزنامه و از اعضاي هيات تحريريه آژير مي نويسد:«ما در آژير واقعاً بالنسبه يک روش معتدل داشتيم، بلند پروازي نمي کرديم حتي المقدور از چپ روي ها احتراز مي کرديم. از هياهويي که بعضي از جوانان راه انداخته بودند به دور بوديم. باري در بسياري از محافل روزنامه آژير را روزنامه عاقلي مي دانستند...» آژير در مدت کوتاه چاپ خود چندين بار دچار تغييرات شد. آدرس دفتر روزنامه يکبار از شماره 172 روزپنجشنبه 5 مرداد 1323 از خيابان خيام به خيابان لاله زار پاساژ بهار و بار دوم در شماره 264 مورخ يکشنبه 19 فروردين سال 1324 با چاپ يک آگهي در صفحه اول خود از جا به جايي دفتر خود از خيابان لاله زار خبر مي دهد: «تغيير محل آژير: اداره روزنامه آژير به محل جديد در اول خيابان فردوسي از ميدان سپه دست چپ جنب چاپخانه توانا منتقل شد».
    چاپخانه روزنامه ابتدا «شرکت طبع تهران» از شماره7، هشتم خرداد 1322 به چاپخانه «داد» از شماره 34، چهارشنبه 8 تير 1322، به چاپخانه «فرهنگ» از شماره 39، دوشنبه 27 تير 1322 به چاپخانه «طلوع» از شماره 51، سه شنبه 18 مرداد 1322 چاپخانه «داد» از شماره 69، شنبه 21 مهر 1322 به چاپخانه «شرکت طبع تهران» از شماره 78، يکشنبه 15 آبان 1322 چاپخانه «داد» از شماره 264، يکشنبه 19 فروردين 1324، چاپخانه «توانا» و از شماره 276 يکشنبه 16 ارديبهشت 1324 در چاپخانه «داد» منتشر مي گردد.
    قيمت يک ريال تک فروشي، قطع 36×48 و صفحات 2 برگي روزنامه از شماره 130 مورخ 15 فروردين 1323 به قطع 30×40 تغيير اندازه داده و روزنامه در 4 صفحه به قيمت يک و نيم ريال به فروش مي رسد «آژير در چهار صفحه: از اين شماره به قطع آژير افزوده ايم و در چهار صفحه منتشر مي کنيم... اين نتيجه استقبالي است که از طرف خوانندگان ما به عمل آمده است. به اين معني که فروش تک شماره ما در طهران و شهرستان ها بيشتر شده و ما تصميم گرفتيم اضافه حاصله را صرف اضافي طبع کنيم...». از شماره 263 مورخ پنجشنبه 16 فروردين سال 1324 عنوان«به وسيله هيات تحريريه منتشر مي شود» زير لوگو قرار گرفته و اطلاعات مربوط به بهاي اشتراک، بهاي آگهي و محل اداره در صفحه آخر منتشر مي شود.
    آژير در سال دوم انتشار و شماره 248 مورخ يکشنبه 22 بهمن ماه سال 1323 مي نويسد: روزنامه آژير از همه آقايان محترمي که در ايام فترت مالي جرايد آزاديخواه يعني دوره حکمفرمايي اسلوب خاصه خرجي در تقسيم اعلانات – که مع الوصف هنوز هم دوام دارد- بوسيله خريد قبوض آبونمان افتخاري به اين روزنامه کمک کرده اند سپاسگزاري مي کند.
    به دنبال تشکيل يک اتحاديه مطبوعاتي چند نشريه متشکل از «عبدالله عزت پور» مدير روزنامه «آزادگان»، «سيد جعفر پيشه وري» ،«آژير»، «سيد محمد طباطبايي» «تجدد ايران»، «ابوالحسن عميدي نوري» «داد»، «بهاء الدين پازارگاد» «خورشيد ايران»، «فتح الدين فتاحي» «دماوند»، «ايرج اسکندري» «رهبر»، «احمد ملکي» «ستاره»، «صادق سرمد» «صداي ايران»، «عباس شاهنده» «فرمان»، «رضا رادمنش» «مردم»، «زين العابدين فروزش» «نجات ايران»، «سيد محمد طباطبايي» (محيط طباطبايي) «مجله محيط» و... در مرداد سال 1321 در تهران و تشکيل گروهي به نام «جبهه آزادي» جهت مبارزه شديد با هر نوع انحراف از اصول قانون اساسي و حکومت ملي که از هر شخص يا هر مقامي ناشي گردد. قطع ايادي عمال استبداد و ارتجاع از دستگاه اجتماعي، مجاهده در برانداختن اصول تشکيلات دوره ديکتاتوري و به دست آوردن مشروطه حقيقي و مجاهده در تمرکز قواي ملي و وحدت عناصر آزاديخواه براي تقويت جبهه آزادي، از شماره 138پنجشنبه 7 ارديبهشت سال 1324، عنوان «اين روزنامه عضو جبهه آزادي است» در زير لوگو به چشم مي خورد. اين جبهه که پس از تشکيل گسترش بسياري يافت و مطبوعات زيادي را گرد خود جمع کرد، بعدها با کناره گيري روزنامه هاي خورشيد ايران، تجددايران، داد، صداي ايران دماوند، مجله محيط و... موجوديت خود را از دست مي دهد.
    
    صداي آژير، خاموشي آژير
    روزنامه آژير از شماره 68 مورخه يکشنبه 27 شهريور 1322 تا شماره 69، پنجشنبه 21 مهر ماه سال 1322 دو شماره توقيف مي شود. در اين شماره آژير با چاپ دو مطلب در صفحه اول خود نسبت به توقيف موقت مي پرسد: «از جان ما چه مي خواهيد: توقيف و رفع توقيف آژير ما را از راه مستقيمي که پيش گرفته ايم منحرف نخواهد کرد. ما با هيچ يک از رجال قديم و جديد عداوت و دشمني خصوصي نداريم.هرچه از قلم ما تراوش مي کند فقط روي مصالح عمومي و منافع مملکت است. اگر بعضي زمامداران خود را در اين آيينه کج مي بينند تقصير ما نيست و ما نمي توانيم ببينيم، بشنويم و بخوانيم و ساکت بنشينيم. اين در عقيده و مسلک ما بزرگترين خيانت ها است... بروند خودشان را اصلاح بکنند و جلوي مفاسد و خرابي ها را بگيرند تا ما براي اظهارات تلخ بهانه اي نداشته باشيم... روزنامه اي که آلت اغراض کوچک خواهد شود، تا قيامت منتشر نشود...»
    پيشه وري در همين شماره با چاپ مطلبي تحت عنوان «سپاسگزاري صميمانه» از خستگي و فرسودگي خود مي نويسد: «اشکالات مادي و معنوي که در انتشار آژير پيش آمد ما را طوري خسته و فرسوده کرده بود که مي خواستيم از توقيف ناگهاني آن استفاده کرده به طور کلي از روزنامه نويسي دست بکشيم ولي احساسات شديدي که در اثر تدبير غيرعادلانه دولت از طرف همکاران و خوانندگان آژير مخصوصاً طبقه کارگر مشاهده شد، طوري روح ما را تکان داد که ناچار شديم به هر قيمتي که باشد بار سنگيني را که جامعه بر عهده ما گذاشته است به آخر برسانيم...»
    سرانجام روزنامه آژير به خاطر نشر مقاله اي به شماره 314 مورخ 1/5/1324 از طرف فرمانداري نظامي تهران توقيف مي شود و دوران روزنامه نگاري پيشه وري در تهران به پايان مي رسد.

منابع: دوره روزنامه آژیر

برای مطالعه روزنامه آژیر به آرشیو روزنامه آذربایجان در سایت مراجعه کنید.