جمهوری اسلامی مسئولیت سرنگونی
هواپیمای مسافربری اوکراینی را پذیرفت
در نهایت پس از سه روز تکذیب، ستاد کل نیروهای مسلح جمهوری اسلامی تایید کرد که مسئول شلیک به هواپیمای مسافربری اوکراین، سپاه پاسداران بوده است. تا پیش از این تمامی مقامات نظام جمهوری اسلامی اعم از دولت و چهره‌های نظامی «شلیک به هواپیمای مسافربری» را «قطعا» تکذیب می‌کردند.
هواپیمای مسافربری بوئینگ ۷۳۷ متعلق به خطوط هواپیمایی اوکراین با ۱۶۷ مسافر و ۹ خدمه، بامداد چهارشنبه ۱۸ دی، ساعاتی پس از حملات موشکی ایران به پایگاه‌های آمریکا در خاک عراق و شش دقیقه پس از بلند شدن از باند فرودگاه «امام خمینی»، در محدوده شاهد شهر سقوط کرد و همه سرنشین‌های آن کشته شدند.
ستاد کل نیروهای مسلح جمهوری اسلامی در بیانیه‌ای اعلام کرد هواپیمای مسافربری خطوط هوایی اوکراین، به دلیل “خطای انسانی و به شکل غیرعمد” مورد اصابت قرار گرفته است. این بیانیه نگفته است که چه چیزی به هواپیمای اوکراینی اصابت کرده اما می‌گوید دلیل این اشتباه، نزدیک شدن هواپیما به یک “مرکز حساس نظامی سپاه” بوده است.
علت سقوط این گونه بیان شده که پرواز شماره ۷۵۲ خطوط هوایی اوکراین به یک “مرکز حساس نظامی سپاه” نزدیک شده که موجب شده پدافند هوایی جمهوری اسلامی آن را هواپیمای متخاصم فرض کند و به آن شلیک کند:
“پرواز شماره ۷۵۲ خطوط هوایی اوکراین از فرودگاه امام خمینی حرکت نموده و در هنگام چرخش، کاملاً در حالت نزدیک شونده به یک مرکز حساس نظامی سپاه و در ارتفاع و شکل پروازی یک هدف متخاصم قرار می‌گیرد که در این شرایط بر اثر بروز خطای انسانی و به صورت غیر عمد، هواپیمای مذکور مورد اصابت قرار گرفته که متاسفانه موجب به شهادت رسیدن جمعی از هموطنان عزیز و جان باختن تعدادی از اتباع خارجی می‌گردد.”
ستاد کل نیروهای مسلح مشخص نکرده است که هواپیمای اوکراینی به کدام مرکز سپاه نزدیک شده بوده است.
در توضیح بیشتر این “خطای انسانی”، ستاد کل نیروهای مسلح می‌گوید چون دونالد ترامپ، رئیس‌جمهوری آمریکا، تهدید کرده بوده که به اهدافی در خاک ایران حمله خواهد کرد، تحرکات هوایی در منطقه زیاد شده بوده که این موجب “حساسیت بیشتر” پدافند هوایی جمهوری اسلامی شده است.
در بیانیه آمده که در ساعت‌های پس از حمله موشکی ایران به پایگاه‌های آمریکا در عراق، پرواز هواپیماهای آمریکایی در پیرامون مرزهای ایران افزایش یافته بود و این به عنوان توجیهی برای توصیف شرایط پیش از شلیک به هواپیمای اوکراینی بیان شده است.
ستاد کل نیروهای مسلح برای ساقط کردن هواپیمای اوکراینی و کشتن ۱۷۶ سرنشین تسلیت گفته، اظهار همدردی کرده و از خانواده‌های داغدار عذرخواهی کرده است.
این ستاد توضیحی در رابطه با اینکه چرا این خبر را با تاخیری سه‌روزه اعلام کرده‌اند، نداده است اما گفته که از ۱۸ دی ماه که هواپیما سقوط کرده، این ستاد بلافاصله یک “هیئت بازرسی متشکل از کارشناسان فنی و عملیاتی” تشکیل داده که نتایج “بررسی شبانه‌روزی” این هیئت در این بیانیه آمده است.
ستاد کل نیروهای مسلح توضیحی نداده است که چرا تشکیل این هیئت را پیش‌تر به رسانه‌ها اعلام نکرده بودند.
در این بیانیه از کلمه شهید برای شهروندان ایرانی و از کلمه جان‌باخته برای دیگر کشته‌شدگان که اتباع کشورهای دیگر هستند استفاده شده.
شب پیش از انتشار این بیانیه رسانه‌های داخلی در ایران اعلام کرده بودند که روز شنبه با حضور طرفین داخلی و خارجی گزارش مقدماتی دلیل سقوط هواپیما منتشر خواهد شد.
به گزارش رسانه ها بیش از ۶۰ نفر از سرنشینان هواپیمای اوکراینی، ایرانی-کانادایی‌هایی هستند که از ایران عازم کانادا بودند.
پس از بررسی تصاویر ویدوئی لحظه اصابت موشک به هواپیما از سوی پژوهشگران نیویورک تایمز و بلینگ کتس، برخورد مقام‌های جمهوری اسلامی تغییر کرد و به کشورهایی که شهروندان‌شان سرنشین‌های هواپیمای اوکراینی بودند، قول همکاری در تحقیقات علت سقوط دادند.
بر اساس اطلاعاتی که شرکت هواپیمایی اوکراین از مسافران منتشر کرده ۱۳ تن از کشته‌شدگان زیر ۱۰ سال بودند. دو تن از کشته‌شدگان در سال ۲۰۱۵ متولد شده بودند، یکی از آن‌ها در سال ۲۰۰۶ و یک تن هم در سال ۲۰۱۸ متولد شده بود.
بسیاری از قربانیان با هم خویشاوند بودند. نیمی از قربانیان در سال‌های دهه ۱۹۹۰ متولد شده بودند.
بسیاری از قربانیان این سانحه از ایرانیان مقیم خارج از کشور بودند که برای دیدار با خانواده به تهران سفر کرده بودند. دو زوج جوان هم که به تازگی با هم ازدواج کرده بودند در میان قربانیان حضور داشتند.
قربانیان مقیم بریتانیا
سعید خادم‌زاده طهماسبی مهندس ۳۵ ساله و دانشجوی دکترا در کالج امپریال لندن به تازگی با نیلوفر ابراهیمی، دانشجوی روانشناسی در لندن ازدواج کرده بود. آن‌ها برای برگزاری مراسم عروسی‌شان به تهران سفر کرده بودند. کالج امپریال لندن در پیامی در توییتر از سعید خادم‌زاده طهماسبی به عنوان یک مهندس برجسته و یک محقق کوشا و فروتن یاد کرده است.
سام زکایی، مهندس ۴۲ ساله در شرکت بریتیش پترولیوم کار می‌کرد. بریتیش پترولیوم با انتشار بیانیه‌ای از او به عنوان یک همکار کوشا تجلیل کرده و درگذشت او را تسلیت گفته است.
محمد رضا خدازاده، ۴۰ ساله و پدر یک دختر خردسال نیز که در لندن صاحب یک شرکت خدماتی بود در تعطیلات کریسمس برای دیدار خانواده به تهران سفر کرده بود.
دانشگاه وسترن لندن نیز اعلام کرده است که سه دانشجوی دکتری و یک دانشجوی متقاضی تخصیل در مقطع دکتری در این پرواز جان خود را از دست دادند.
قربانیان مقیم کانادا
۶۲ نفر از شهروندان مقیم دوتابعیتی مقیم کانادا نیز در میان قربانیان این سانحه حضور داشتند. بسیاری از آن‌ها در کانادا تحصیل می‌کردند. دانشگاه آلبرتای کانادا اعلام کرده است که پدرام موسوی و مژگان دانشمند که هر دو استاد این دانشگاه بودند همراه با دو دختر خردسالشان دریا و دورینا در این پرواز جان خود را از دست دادند.
دانشگاه واترلو کانادا نیز اعلام کرده است که مرضیه فروتن و منصور اصفهانی، دانشجوی مقطع دکتری نیز در این پرواز حضور داشتند. هنوز از سرنوشت آن‌ها اطلاعی در دست نیست. فروتن در تلاش بود با آلگوریتم‌هایی راهی برای پیش‌بینی تغییرات اقلیمی بیابد.
پریسا اقبالیان همسر حامد اسماعیلیون که همراه با دخترش برای دیدار با خانواده به تهران سفر کرده بود در این پرواز کشته شدند. آویشن قشنگ نیست، توکای آبی و دکتر داتیس از آثار اسماعیلیون است. او جایزه بنیاد گلشیری را نیز از آن خود کرده.
دانشگاه گلف کانادا اعلام کرده که میلاد قاسمی آریانی و غنیمت اژدری که هر دو در مقطع دکتری تحصیل می‌کردند در این پرواز جان خود را از دست دادند. اژدری در زمینه حقوق اقلیت‌های قومی تحقیق می‌کرد.
آرش پورضرابی و پونه گرجی هم که هر دو مهندس کامپبوتر از دانشگاه شریف بودند و به تازگی با هم ازدواج کرده بودند در این سانحه جان باختند.
