انتخابات استانبول آغاز یک پایان

دکترمحمد حسین یحیایی

استانبول یکی از شهر های مهم و تارخ ساز جهان است، با فتح استانبول در سال 1453 از سوی سلطان محمد فاتح فصل نوینی در تاریخ جهان آغاز شد، فرهنگ شرق و غرب درهم آمیخت و زمینه ساز عصر روشنگری در غرب بویژه در ایتالیا شد که کاتولیسم بر آن حاکم بود، در استانبول پایه های امپراتوری بزرگ عثمانی پی ریزی شد که با صعود و سقوط اش جهان را تحت تاثیر خود قرار داد و در نهایت با پایان جنگ جهانی اول عمرش به پایان رسید و در خرابه های باقی مانده از آن جمهوری نوین ترکیه شکل گرفت و پایتخت آن هم از استانبول به آنکارا منتقل یافت، هرچند مدتی استانبول از چشم سیاستمداران ترکیه افتاد ولی بار دیگر موقعیت پیشین خود را باز یافت و این بار با داشتن بنادر بزرگ و دریایی که آسیا و اروپا را از هم جدا می کند به پایتخت اقتصادی ترکیه تبدیل شد و با رشد و توسعه اقتصادی ترکیه هر روز بر اهمیت اقتصادی و گاهی سیاسی آن افزوده شد تا جائیکه احزاب و گروه های سیاسی با بینش های گوناگون راست و چپ به این باور رسیدند که حاکمیت بر استانبول حاکمیت بر ترکیه است زیرا جمعیت 16 میلیونی آن از همه مناطق با اتنیک ها، گویش ها و اقوام گوناگون مذهبی گرد آمده و در آن زندگی می کنند. از این رو همه احزاب و گروه های سیاسی و اجتماعی تلاش می ورزند تا پایگاه خود را در شهر پر تلاطم و پر از تضاد طبقاتی و اجتماعی تقویت کنند .

استانبول در سال های گذشته بویژه با آغاز هزاره سوم به یکی از مراکز مهم جذب سرمایه های خارجی تبدیل شد، مراکز تجاری، پولی همراه با برج های بلند و توریستی سود های کلانی به سرمایه گذاران با استفاده از نیروی کار ارزان و جوان بخشید و نظام سیاسی حاکم هم در این راستا عمل کرد تا از یک سو پایه های خود را محکم کند و از سوی دیگر با رانت های دولتی که حالا به پوشش اسلامی هم آراسته شده بود گروه های وابسته به خود را شکل دهد، در نتیجه رشد اقتصادی بین 2003 تا 2009 که از میانگین بالاتر از 7 برخوردار بود پایه های حزب حاکم عدالت و توسعه و رهبری آن « رجب طیب اردوغان » را که پیشتر ها شهردار استانبول بود تقویت و محبوبیت آن را به سرعت آفزایش داد.

اقتصاد ترکیه بعد از رکود یکی دو ساله بار دیگر از سال های 2011 اوج گرفت و رشد آن از مرز 11 درصد گذشت و این بار اردوغان به این فکر افتاد که باور های دینی و مذهبی خود را در جامعه پیاده کند در همه ادارات و موسسات وابسته به دولت مساجد ساختو باز کرد، کتاب های درسی کودکان که در آن تکامل مطرح شده بود تغییر داد و مطالب دینی و مذهبی را افزود، در این دوره بیکاری به حداقل خود رسیده، و تورم مهار شده بود، از آن رو اردوغان پیروز میدان در همه جبهه های انتخاباتی و اجتماعی بود و حتا شهرتش به خارج از مرز ها بویژه به کشور های اسلامی رسیده بود. در این دوره اکثریت مجلس را بدست آورده، نظام سیاسی را از پارلمانی به ریاستی تغییر داد.

بخت سیاسی اردوغان از نیمه دوم این دهه رو به افول گذاشت، هرچند باز هم در انتخابات پیروز میدان بود ولی برخی از دوستان پیشین از وی جدا شده، فساد اقتصادی بویژه در بین برخی از دولتمردان و وزرا ناخشنودی را در جامعه افزایش می داد، در این میان خود بزرگ بینی، یکه تازی همراه با خود شیفتگی اردوغان پایه های سیاسی وی را در بین نهاد های اجتماعی، روشنفکران دانشگاهی، اجتماعی و هنری می لرزاند و برخی از سرمایه داران هم از اوضاع اقتصادی و سیاسی اظهار ناخشنودی می کردند که حادثه کودتای نظامی به رهبری فتح اله گولن ( ساکن در آمریکا و در گذشته از سوی اردوغان استاد خطاب می شد ) مطرح شد، در پی آن هزاران نفر دستگیر زندانی و یا از کار اخراج شدند که هنوز هم این داستان ادامه دارد، در این میان اقتصاد هم فروکش کرد و نشانه های بحران در آن مشاهده شد، رشد اقتصادی به شدت و سرعت کاهش یافت و به منفی رسید، بر اساس گزارش مرکز آمار ترکیه رشد اقتصادی در 3 ماهه سال جاری در مقایسه با سال گذشته از منفی 2 و شش دهم تجاوز کرده به نظر می رسد تا آخر سال هم ادامه خواهد یافت ، در این مدت ارزش پول ملی هم کاهش یافته بیکاری از مرز 14 درصد گذشته است که باز هم بر اساس گزارش مرکز آمار ترکیه از هر 4 جوان یکی بیکار است ( بیکاری در بین جوانان نزدیک به 26 درصد است ) در این شرایط انتظار آن می رفت که اردوغان و حزب عدالت و توسعه نتواند در انتخابات شهرداری ها بویژه در شهر های بزرگ به نتیجه مطلوب دست یابد.

مردم ترکیه برای انتخابات شهر و روستا و کدخدا ها در 31 مارس 2019 به پای صندوق های رای رفتند که در مجموع هنوز حزب عدالت و توسعه بیشترین رای را به دست آورد ولی در شهر های بزرگ مانند آنکارا، ازمیر، آنتالیا و برخی دیگر به جبهه مخالف باخت و شکست خود را جز در استانبول قبول کرد. در استانبول « اکرم امام اوغلی » با اندکی فرق ( 13 هزار رای ) از « بینالی ییلدیریم » ( وزیر، نخست وزیر و رئیس سابق مجلس عالی ترکیه ) پیشی گرفت و از سوی شورای عالی انتخابات شهردار استانبول اعلام شد و اعتبارنامه خود را هم دریافت کرد و بکار مشغول شد.

تحمل این شکست برای اردوغان قابل قبول و پذیرش نبود، اعتراض به نحوه انتخابات و شمارش آراء بالا گرفت، بعد از رایزنی های فراوان 7 تن از 11 عضو شورای عالی انتخابات به ابطال آن رای دادند تا بار دیگر انتخابات جدیدی برگزار شود و این انتخابات که با هیجان زیادی روبرو شده بود در 23 ژوئن 2019 برگزار شد. در این انتخابات بیش از 85 درصد از واجدین شرکت کردند که مجموع آن نزدیک به 9 میلیون رای بود. انتخابات در سکونت کامل و با نظارت احزاب سیاسی به پایان رسید که مورد قبول شورای عالی انتخابات قرار گرفت.در این دوره از انتخابات اکرم امام اوغلی با اندکی بیش از 54 درصد که در مقایسه با انتخابات پیشین نزدیک به 800 هزار رای بیشتر بود از رقیب خود پیشی گرفت. در نتیجه اردوغان، بینالی ییلدریم و دیگر کادر های عالی رتبه حزب عدالت و توسعه همراه با حزب حرکت ملی به رهبری « دولت باخچلی » شکست را پذیرفتند و برخی از آنان پیام تبریک به امام اوغلی فرستادند.

اکرم امام اوغلی در پیام پیروزی خود سخن از « شروع تازه » به میان آورد و ادامه داد که این آزمونی بزرگ برای دمکراسی بود و در بخش دیگری از سخنانش به عملکرد خود اشاره کرد و گفت: من شهردار همه مردم استانبول از تورک، کورد و ارمنی خواهم بود و در هماهنگی با اردوغان اداه شهر را پیش خواهم برد.

آنچه در انتخابات استانبول آموزنده و مایه مباهات و شادمانی است نهادینه شدن دمکراسی در کشور ترکیه است که نزدیکی های فرهنگی، سیاسی و اجتماعی فراوانی با ایران دارد ، تاریخ مشترک ، روابط چند صد ساله با شباهت های ساختاری می تواند زمینه ساز همکاری و همبستگی بین توده های زحمتکش آن دو شود ولی در مرحله نخست باید به سکولاریزم، منشور جهانی حقوق بشر و کنوانسیون های جهانی باور داشت و باور های دینی و مذهبی را از سیاست دور کرد، به نظر می رسد، بار دیگر ترکیه در مسیر ( لائیسم، سکولاریسم ) آن قرار گرفته و انتخابات استانبول پیام آور آن است...