در گذشت فیدل کاسترو رهبر افسانه ای کوبا
فیدل کاسترو» (۲۰۱۶-۱۹۲۶) انقلابی پرشور قرن بیستم و رهبر انقلاب کوبا ، در واپسین لحظات شامگاه پنجم آذر ۱۳۹۵ در سن نود سالگی درگذشت.
او که به همراه «ارنست چه گوارا»، در سال ۱۹۵۹ طی انقلابی موفق به ساقط کردن دیکتاتوری «باتیستا» گشت، یکی از مشهورترین شخصیت‌های سیاسی جهان بود که بسیاری او را به‌خاطر ویژگی های انسانی و انقلابی اش می ستایند.
وی در خانواده‌ای ثروتمند پا به زندگی گشود ولی به عنوان یک حقوق‌دان انقلابی از طبقه اجتماعی خود برید تا رهبر انقلاب زحمتکشان کوبا گردد. دیری نگذشت تا او بعنوان یکی از مشهورترین و در عین حال محبوبترین رهبران جنبش کمونیستی ـ کارگری جهان شناخته شود.
کاسترو از نسل رهبران بزرگ پر آوازه قرن بیستم بود که درهمسایگی جنوبی ایالات متحده امریکا، در چالش مداوم با این کشور، توجه بسیاری را در جهان به خود جلب کرد. دشمنی دیرینه امپریالیسم آمریکا با انقلاب کوبا و رهبری آن بیش از پنج دهه ادمه داشت و دارد.
تحریم های غیر انسانی آمریکا بر علیه مردم کوبا و مقاوت مردم بر علیه توطئه های آمریکا زبان زد جهانیان است.
هنگامی که فیدل کاسترو به قدرت رسید، اکثریت کوباییها بی‌سواد، بخش اعظم زمینهای کشاورزی در اختیار آمریکاییها و مابقی در دست گروه کوچکی از حاکمان فاسد قرار داشت. در سراسر کوبا تنها شش هزار پزشک به کار مشغول بودند.
فیدل پیش از سرنگونی رژیم دیکتاتوری کوبا گفته بود، دلیلی برای فقر نیست و بازارها باید انباشته از کالا باشد.
بنا بر آمار سازمان بهداشت جهانی(WHO) کوبای امروز برخوردار از 660 هزار و 567 پزشک است که در واقع به ازای هر صدهزار نفر، 530 پزشک دارد و از این لحاظ این کشور رتبه سوم را در جهان بعد از موناکو با 664 و ایتالیا با 554 پزشک به ازای هر یکصد هزار نفر به خود اختصاص داده که یکی از نرخهای بسیار بالا در جهان است.
برهمین اساس کوبا یکی از بالاترین نرخهای امید به زندگی در جهان را نیز دارد. بنا بر آمار WHO امید به زندگی در کوبا بین 76 تا 80 سال است. نرخ مرگ و میر کودکان زیر پنج سال، 7 در هزار است که این رقم تقریبا مشابه آمریکاست. همین نرخ در هائیتی 80 و در جمهوری دومینیکن 29 در هزار است.
بیسوادی در کوبا تقریبا از میان رفته و آموزش رایگان است. پیشرفتهای کوبا در زمینه آموزش، بهداشت، هنر و ورزش در طول نیم قرن گذشته فوق‌العاده بود و آنرا باید جزو دستاوردهای انقلاب کوبا به رهبری فیدل کاسترو دانست، امروزه دانشگاههای مرتبط با رشته پزشکی در کوبا جزو معتبرترینها در آمریکای لاتین بشمار می‌آیند
دستاوردهای شگرف کوبا در عرصه ملی هنگامی بیشتر قابل درک است که اوج مقاومت و ایستادگی این انقلاب را در برابر هجمه گسترده تبلیغاتی، محاصره اقتصادی و خصومت‌ورزیهای مداوم دولت آمریکا در نظر بگیریم.
علیرغم تلاشهای آمریکا در طول بیش از نیم قرن گذشته با هدف منزوی ساختن دولت کوبا، این کشور در حال حاضر با 181 کشور جهان دارای روابط سیاسی است و 108 کشور نیز در کوبا حضور دیپلماتیک دارند که این به نوبه خود در زمره حضور هیاتهای دیپلماتیک بزرگ در سطح منطقه آمریکای لاتین است.
علاوه بر این، کوبا با 147 کشور جهان دارای انجمنهای دوستی است. در سال 2008 در مجموع 500 هیات خارجی از کوبا بازدید بعمل آوردند که شامل 30 رئیس کشور از جمله روسای جمهور چین و روسیه بود. روابط روسیه و کوبا اکنون در بهترین شرایط بعد از فروپاشی شوروی سابق قرار دارد.
تلاشهای دیپلماتیک کوبا در صحنه بین‌المللی باعث شد تا در سال 2008، آمریکا از پیگیری اقدامات ستیزجویانه‌اش بر علیه این کشور در شورای حقوق بشر و سایر نهادهای زیرمجموعه سازمان ملل منصرف شود. اعمال تحریم‌های یک جانبه اقتصادی از سوی آمریکا بر علیه کوبا نیز همواره با مخالفت کشورهای مختلف جهان مواجه شده؛ به ویژه بسیاری از کشورهای آمریکای لاتین، به منظور ارائه چهره‌ای مستقل از خویش و عدم تبعیت از فرامین آمریکا، بعضا سرسختانه به ابراز مخالفت با این تحریم‌ها پرداخته‌اند. در مجموع، 185 کشور جهان مخالفت خویش را با تحریم‌های آمریکا در مجمع عمومی سازمان ملل متحد اعلام داشته‌اند.
حضور اتباع کوبایی در سراسر جهان طی این سالها نیز، فعالانه بوده است؛ به گفته وزیر خارجه کوبا، اکنون 51 هزار کوبایی در 96 کشور جهان به فعالیت‌های اجتماعی مشغولند که از میان آنها 45 هزار نفر در 31 کشور آمریکایی مستقرند. 21 هزار بورسیه خارجی در کوبا وجود دارد که در دانشگاه‌ها مشغول به تحصیل هستند.
در سال (2009)، پنجاهمین مراسم سالگرد انقلاب کوبا که بدون شک الهام‌بخش بسیاری از حرکت‌های عدالت خواهانه در آمریکای لاتین بوده، به گونه‌ای که هوگوچاوز، رئیس‌جمهوری وقت ونزوئلا، خود را فرزند خلف انقلاب کوبا می‌داند و اوو مورالس، رئیس‌جمهور بولیوی، زبان به تمجید آن می‌گشاید؛ در شرایطی برگزار گردید که تحت‌الشعاع خسارات 10 میلیارد دلاری ناشی از توفان‌ها (معادل 20 درصد از تولید ناخالص داخلی کوبا)، چالش‌های بزرگ اقتصادی از جمله کاهش جهانی قیمت نیکل (مهمترین ماده معدنی صادراتی کوبا)، افزایش قیمت موادغذایی، بحران مالی جهانی و ... قرار گرفته بود. اما با این همه با شکوه سالهای گذشته بر گزارش شد.
مردم تحت رهبری فیدل کاسترو این بحران را با موفقیت پشت سر گذاشتند.
کوبا قبل از انقلاب
در سال ۱۴۹۲ کریستف کلمب جزیره‌ای را کشف کرد که هم اکنون کوبا نام دارد. در آن زمان این جزیره به امپراتوری اسپانیا تعلق گرفت. در ۱۵۱۱ اولین اقامتگاه‌های اسپانیایی‌ها در کوبا تأسیس شد. اسپانیا حدود ۱۰۰ هزار نفر از مردم بومی را به بردگی گرفت، آنها را مسیحی کردند و به جستجوی طلا واداشتند. با این وجود پس از گذشت یک قرن عملاً این افراد بومی از بین رفتند. از جمله دلایل این اتفاق، شیوع بیماری عفونی اوراسیایی بود.
کوبا به مدت ۴۰۰ سال تحت استعمار اسپانیا قرار داشت (۱۵۱۱–۱۸۹۸). در این مدت اقتصادش بر پایه کشاورزی، معدن و صادرات شکر، قهوه و تنباکو به اروپا و بعدها آمریکای شمالی بود. این کارها در ابتدا توسط برده‌های آفریقایی که به کوبا آورده شده بودند انجام می‌شد.
جمعیت کوبا در ۱۸۱۷ عبارت بود از ۶۳۰٬۰۰۰ هزار نفر که ۲۹۱٬۰۰۰ نفر از آنها سفیدپوست، ۱۱۵٬۰۰۰ نفر سیاه پوست غیربرده و ۲۲۴٬۰۰۰ نفر سیاه پوست برده بودند.
جنگ ۱۸۹۵
در ۱۸۹۲ یک مخالف تبعید شده به نام خوزه مارتی، حزب انقلابی کوبا را در نیویورک پایه ریزی کرد. هدف این حزب استقلال کوبا از اسپانیا بود در ۱۸۹۵، خوزه مارتی برای پیوستن به تلاشهای ماکسیمو گومز به مونته کریستی و سانتو دومینگو رفت. مارتی دیدگاه‌های سیاسی خود را در بیانیهٔ مونته کریستی به تحریر در آورد. جنگ علیه نیروهای نظامی اسپانیا در ۲۴ فوریه ۱۸۹۵ در کوبا آغاز شد. اما مارتی تا آوریل۱۸۹۵ نتوانست خود را به کوبا برساند مارتی در دوس ریوس در ۱۹ می ۱۸۹۵کشته شد مرگ او، او را به قهرمان ملی کوبا بدل کرد.
حدود ۲۰۰ هزار اسپانیایی کوبا را به توپ بستند. فرماندهٔ نظامی کوبا مردم را کمپ‌هایی فرستاد. در میان بین ۲۰۰٬۰۰۰ تا ۴۰۰٬۰۰۰ شهروند کوبایی بر اثر گرسنگی یا بیماری در این کمپ‌ها جان باختند.
استقلال از اسپانیا
کوبا تا پایان جنگ اسپانیا-آمریکا در ۱۸۹۸ همچنان مستعمره اسپانیا باقی‌ماند. پس از جنگ آمریکا-اسپانیا، این دو کشور معاهده‌ای به نام معاهدهٔ پاریس را در ۱۸۹۸ امضا کردند که طی آن اسپانیا کشورهای پورتوریکو، فیلیپین و گوام را به ازای جمعاً ۲۰ میلیون دلار به آمریکا واگذر کرد. در یک پیمان مشابه، اسپانیا متعهد شد که از پادشاهی بر کوبا چشم پوشی کند. تئودور روزولت که در جنگ آمریکا-اسپانیا شرکت کرده بود و تا اندازه‌ای نیز به جنبش‌های استقلال خواهانه روی خوش نشان می‌دهد، در ۱۹۰۱ پس از مک کینلی به عنوان رئیس جمهور آمریکا انتخاب شد و معاهده را واگذار کرد.
به این شکل کوبا در ۱۹۰۲ به صورت رسمی از آمریکا مستقل شد و نام جمهوری کوبا به خود گرفت. تحت شرایط جدید کوبا، آمریکا حق مداخله در امور داخلی کوبا و همچنین روابط اقتصادی و سیاسی اش با دیگر کشورها را برای خود محفوظ نگه داشت.
انقلاب کوبا
بین ۱۹۵۳ و ۱۹۵۹ انقلاب کوبا اتفاق افتاد که منجر به براندازی دیکتاتوری فولخنثیو باتیستا ثالدیوار و روی کار آمدن دولت جدید به رهبری فیدل کاسترو گردید.
دولت جدید کوبا به رهبری فیدل کاسترو با تمام نیرو سازندگی را بر ویرانه های کشور آغاز کرد. شعار آموختن و ساختن همه گیر شد.مردمی که صدها سال شلاق استعمار و استبداد را خورده بودند. اینک بر این باور رسیده بودند که کشور و دولت از آن آنهاست و باید آن را از این ویرانگی نجات داد.
این تلاش ها علیرغم تمام توطئه های آمریکا و ضد انقلاب که در آمریکا زیر حمایت این کشور گرد آمده بودند تا انقلاب را با شکست روبرو کنند، با موفقیت پیش رفت.
دستاوردهای شگرف کوبا در طول این سالیان علیرغم محاصره کامل و تحریم های همه جانبه، دشمنان قسم خورده اش را نیز وادار به قبول شکست کرد. دیدار جان کری و اوباما از کوبا و از سرگیری روابط دیپلماتیک پیروزی بزرگی برای مردم و حزب کمونیست کوبا محسوب می شود.
فیدل کاسترو با وجود اینکه از سالها پیش رهبری کشور را به رائول کاسترو واگذار کرده بود، تا آخرین لحظه در دفاع از انقلاب و دستاوردهای آن به مبارزه آدامه داد.
نگاهی به ئستاوردهای انقلاب کوبا:
خدمات بهداشتی در کوبا:
ــ بر مبنای آمارهای سازمان بهداشت جهانی، سازمان بهداشت جهانی در سال ۲۰۱۳، امید زندگی در کوبا برای مردان ۷۷ و برای زنان ۸۰ ثبت کرد (میانگین جهانی ۶۸ سال)
ــ میزان مرگ و میر کودکان در کوبا ۸٫۷ در هر ۱۰۰۰ نفر است. میزان مرگ و میر بزرگسالان در کوبا ۱۳۱٫۸۵ در هر ۱۰۰۰ نفر ــ مجموع هزینه‌های بهداشت به ازای هر نفر در کوبا ۳۶۳ دلار است. (۲۰۰۶) نسبت مجموع هزینه‌های بهداشت به تولید ناخالص داخلی در کوبا ۷٫۱٪ است. (۲۰۰۶)
ــ احتمال مرگ کودک قبل از ۵ سالگی ۶ در هر ۱۰۰۰ نفر (میانگین جهانی ۶۵ نفر در هر هزار نفر) ــ میزان شیوع ایدز ۱ نفر در هر هزار نفر (میانگین جهانی ۸ نفر در هر هزار نفر) ـ
ـ درصدی از جمعیت که در مناطق شهری زندگی می‌کنند: ۷۶٪ (میانگین جهانی ۵۰٪)
ــ میزان شیوع سل: ۲ نفر در هر هزار نفر (میانگین جهانی ۱۷۰ نفر در هر هزار نفر)
ــ میزان افراد چاق در جمعیت مذکر ۸٪ و در مؤنث ۱۵٫۴٪ است.
ــ ۹۵٫۲٪ جمعیت کوبا به آب آشامیدنی سالم دسترسی دارند.
ــ ۹۴٪ جمعیت کوبا دارای دستگاه‌های بازیافت آب و استفادهٔ مجدد از آن هستند. ـ
ـ همچنین در کوبا مراقبت‌های بهداشتی به عنوان یک حقوق شهروندی درنظر گرفته می‌شود. مراقبت‌های بهداشتی همگانی برای تمام شهروندان مجانی است.
ــ کوبا دارای بالاترین نسبت دکتر به بیمار در سطح جهان و برابر با ۶/۷ در هر ۱۰۰۰ نفر است. در سال ۲۰۱۴، نرخ مرگ و میر نوزادان در کوبا، یکی از کم‌ترین نرخ‌ها در جهان و برابر با ۴/۲ در هر ۱۰۰۰ تولد زنده بود.
ــ مراقبت‌های پزشکی در کوبا بر پیش گیری امراض تأکید دارد، تا این که تنها متکی به دارو باشد، و یا دسترسی محدود به داروهایی داشته باشد که گاهی از طرف آمریکا در محاصره و تحریم است.
مجله لانسیت در سال ۲۰۱۴ نوشت: «اگر دستاوردهای کوبا بتواند در سراسر طیف گسترده‌ای از کشورهای کم‌درآمد و متوسط رواج پیدا کند، سلامت جمعیت جهان دگرگون می‌شود.» کوبا پیشگام توسعه داروهایی جهت معالجه و پیشگیری سرطان ریه است، و از قطع عضو بدن، مرتبط با دیابت، پیشگیری نموده است!
موقعیت زنان در کوبا:
ــ درکوبا، تعداد قابل توجهی از قضات، وکلای دادگستری، دانشمندان علوم، کارگران فنی، کارکنان بهداشت عمومی و حرفه‌ای را زنان تشکیل می‌دهند. کوبا از نظر نجات کودکان در رتبه اول فهرست مادر «کشورهای در حال رشد» قرار دارد.
ــ کوبا با بیش از ۴۸ درصد زنان به عنوان نماینده مجلس، با بالاترین درصد زنان پارلمان در ردیف سوم در جهان است.
ــ زنان در دوران حاملگی ۹ ماه حقوق کامل، و سپس ۳ ماه را با ۷۵ درصد حقوق، مرخصی زایمان خود را دریافت می‌کنند.
ــ دولت برای سقط جنین و طرح تشکیل خانواده یارانه می‌دهد، و برای مراقبت قبل از بارداری ارزش والایی قائل است، و برای زنان قبل از تولد فرزند «مسکن زایمان» ارائه می‌دهد.
دادرسی و محاکم در کوبا:
ــ تحقیق توسط دانشکده حقوق کرنل در ماه اکتبر سال ۲۰۱۵ نشان می‌دهد که در کوبا هیچ‌کسی محکوم به اعدام و یا هیچ‌کس در انتظار اعدام نیست. دادگاه عالی کوبا، آخرین زندانی باقی مانده محکوم به اعدام، حکم یک آمریکایی کوبایی محکوم به قتل در اجرای حمله تروریستی سال ۱۹۹۴ به این جزیره را در ۲۸ دسامبر ۲۰۱۰ تخفیف داد؛ و از آن زمان تاکنون هیچ حکم اعدام شناخته شده جدیدی صورت نگرفته است.
انتخابات:
ــ انتخابات مجلس ملی کوبا (شورای ملی) هر پنج سال صورت می‌گیرد و انتخابات انجمنهای شهر و شهرداری مناطق، هر دو سال و نیم برگزار می‌شود. پس از آن نمایندگان مجلس شورای ملی، شورای دولت/کشور را انتخاب می‌کنند، که به نوبه خود شورای وزیران را منصوب می‌کند که رئیس جمهور را انتخاب می‌کند.
ــ از سال ۲۰۱۸ میلادی (تاریخ انتخابات عمومی آینده در کوبا)، برای تمام موقعیت مقامات منتخب ارشد، از جمله رئیس‌جمهور، فقط دو دورهٔ پنج ساله حق تصدی آن پست را خواهد داشت. هر کسی می‌تواند نامزد و کاندید شود. لازم نیست شخص، عضو حزب کمونیست (سی پی) باشد. نمی‌توان هیچ پولی برای ترویج و تبلیغ نامزدهای انتخاباتی خرج کرد و هیچ حزب سیاسی (از جمله حزب کمونیست) اجازه ندارند در طول انتخابات، کمپین راه بیندازند. پرسنل نظامی در حوزه‌های رأی‌گیری انجام وظیفه نمی‌کنند؛ و دانش‌آموزان از صندوق‌های رأی حفاظت می‌کنند.
آموزش و پرورش:
ــ آموزش رایگان تا سطح تحصیلات عالی و از جمله آموزش‌های عالی، یک حق همگانی است. در مقایسه با دیگر کشورها در جهان، کوبا بخش قابل توجهی از تولید ناخالص داخلی خود را صرف آموزش و پرورش شهروندان کوبایی می‌کند. «معلمان سیار» (معلم سر خانه) برای خانه کودکانی فراهم شده است که قادر به رفتن به مدرسه نیستند. بسیاری از مدارس مراقبت‌های مجانی را در صبح و پس از مدرسه برای والدین شاغلی فراهم ساخته که فامیل دیگری ندارند تا از کودکانشان پرستاری و مراقبت نماید.
ــ در کوبا ۲۲ دانشکده پزشکی وجود دارد، در حالی که تا سال ۱۹۵۹ و قبل از انقلاب کوبا، تنها ۳ دانشکده وجود داشت.
اتحادیه های کارگری:
ــ قانون کوبا حق داوطلبانه تشکیل اتحادیه‌های کارگری و پیوستن به آنها را تضمین می‌کند. اتحادیه‌ها بطور قانونی مستقل و از نظر مالی خودمختاراند، و مستقل از حزب کمونیست و دولت هستند، و توسط حق عضویت اعضای خود تأمین مالی می‌شوند. حقوق کارگران توسط اتحادیه‌ها از جمله با یک قرارداد کتبی، یک کار ۴۴–۴۰ ساعت در هفته، ۳۰ روز مرخصی سالیانه با حقوق در بخش دولتی حمایت شده است.
ــ چنانچه اتحادیه تشخیص دهد که موردی از کار خطرناک است، حق دارند که کار را متوقف کنند. آنها حق دارند که در مدیریت کارخانه حضور یابند، اطلاعات مدیریت را در فضای اداره و مصالح، و زمان تسهیلات را برای نمایندگان دریافت کنند. توافق اتحادیه برای اخراج‌ها، تغییرات در سبک ساعات کاری، اضافه کاری، و گزارش ایمنی سالانه، ضروری است. اتحادیه‌ها هم چنین در کوبا دارای نقش سیاسی هستند و یک حق قانونی (قانون اساسی) دربارهٔ مشورت قانون استخدامی دارند. آنها هم چنین دارای حق پیشنهاد قوانین جدید به مجلس شورای ملی هستند.
