پیشبرد دموکراسی در جوامع چند قومیتی و چند فرهنگی
(پروژه آموزش دموکراسی سوئیس- قرقیزستان)
ترجمه: فرانک فرید
بنا به درخواست دولت قرقیزستان، برنامه‌ی امور بین‌الملل علوم اجتماعی یونسکو، موسوم به موست[۱] (مدیریت تغییرات اجتماعی)، پروژه‌ی آموزش دموکراسی را بنا نهاد تا به افراد منتخب آن کشور، ازجمله: سیاست‌گذاران، قانون‌گذاران، مقامات قضائی، و نمایندگان مردم و سازمان‌های غیردولتی، نحوه‌ی اداره‌ی دمکراتیک جوامعی را که دارای تنوع قومی، زبانی و فرهنگی هستند، ارائه دهد. دست‌اندرکاران این پروژه، پیشنهاد اجلاس منطقه‌ای موست در آسیای مرکزی (بیشکک[۲] – ۱۹۹۴) مبنی بر توجه بیشتر به مقوله همزیستی مسالمت‌آمیز و مبتنی بر دموکراسی جوامع چند قومیتی در آسیای مرکزی را پذیرفتند.
پروژه آموزش دمکراسی، یک همکاری نزدیک و پربار، بین دو کشور سوئیس و قرقیزستان را مد نظر قرار داد. گسترش روابط ارگان‌ها و افراد مذکور با کشور سوئیس که سابقه‌ای طولانی‌مدت و موفق در اداره‌ی دمکراتیک جامعه چند قومیتی- چند فرهنگی خود داشت، می‌توانست نمایندگان جامعه قرقیزستان را به کسب شناخت هرچه عمیق‌تر از نحوه‌ی برقراری و تحکیمِ ساختاری دموکراتیک برمبنای مشارکت سیاسی – اجتماعی و همکاری بین قومیت‌ها رهنمون شود. همچنین، کارشناسان و نهادهای ذی‌ربط سوئیس نیز از مشارکت در مدیریت تحولات جاری قرقیزستان کسب تجربه کردند. فعالیت‌های آموزشی کوتاه‌مدت آغازشده در سال ۱۹۹۷، با این هدف برنامه‌ریزی شد که به همکاری‌های بلندمدت بین دو کشور و به پیشبرد روند برقراری دموکراسی در قرقیزستان بیانجامد.
فعالیت‌های عمده در این پروژه، ایجاد رشته تحصیلی در خصوص حکومت دموکراتیک، آموزش قانون‌گذاران، سیاست‌گذاران و دانشگاهیان، نشر مطالبی در رابطه با موضوع، ازجمله مقایسه نظریه‌های موجود و ترتیب دادن برنامه‌های بحث و تبادل‌نظر در سطوح علمی است. موست، این پروژه را کاری مهم و ابتکاری (اولین کار ازاین‌دست) می‌داند که می‌تواند به همکاری‌های دوجانبه طولانی‌مدت، عمدتاً باهدف فراهم آوردن امکانات سازمانی و قابلیت‌های روشنفکرانه‌ی مستمر برای اداره دمکراتیک قرقیزستان منجر شود.
این پروژه با سرمایه‌گذاری وزارت امور خارجه دولت فدرال سوئیس و پشتیبانی کمیسیون اروپایی پیشبرد دموکراسی از طریق قانون، به عرضه‌ی کار کارشناسی به این برنامه‌ی آموزشی پرداخت.
———————————————————————————————————————————
یکی از مهم‌ترین موضوعات تحقیق برنامه موست یونسکو، تحلیل جوامعی است که دارای فرهنگ‌های متنوعی هستند. این کار از طریق مطالعات میان‌رشته‌ای، مطالعات تطبیقی و تحقیقات مبتنی بر فرهنگ با هدف دستیابی به اطلاعات لازم برای اداره دمکراتیک و صلح‌آمیز جوامعی با پلورالیسم[۳] قومی و فرهنگی صورت می‌گیرد. این تحقیقات، به‌ویژه به تدوین خط‌مشی‌هایی یاری می‌رساند که برابری حقوق شهروندی بین گروه‌های مختلف فرهنگی را تأمین و برای جلوگیری از مناقشات قومی، ارائه‌ی طریق کند.
تنوع زبانی: چالش مهم اتخاذ خطمشیها در جوامع چند فرهنگی
چنانچه گفته شد، پروژه موست- برنامه‌ای آموزشی که به درخواست دولت قرقیزستان و با همکاری دولت سوئیس و کمیسیون اروپایی پیشبرد دموکراسی از طریق قانون آغاز به کارکرد- تأکید ویژه‌ای به پیشبرد استراتژی‌های لازم برای حل مناقشات بین گروه‌های زبانی مختلف دارد. از آنجائی که این موضوع، بسیاری از حوزه‌های امور اجتماعی مانند آموزش‌وپرورش، وسایل ارتباط‌جمعی، فن‌آوری اطلاعات و حتی بازار کار را تحت‌الشعاع قرار می‌دهد، توجه به تنوع زبانی امری مهم در پیشبرد خط‌مشی‌های جوامع چند فرهنگی محسوب می‌شود.
پیشبرد دموکراسی از طریق قانون
ترویج مدیریت دموکراتیک جامعه و اتخاذ خطمشیها در جوامع چند فرهنگی، قبل از هر چیز، نیازمند ساختاری قانونی است که حقوقی برابر، برای قومیت‌ها و گروه‌های مذهبی و زبانی مختلف در نظر گیرد. این ساختار با لحاظ کردن ابزار پذیرفته‌شده‌ی بین‌المللی و قوانین مبتنی بر حقوق بشر، حقوق افراد متعلق به اقلیت‌ها را در مرکز توجه خود قرار می‌دهد؛ اما آنچه حائز اهمیت است لحاظ کردن حقوق بشرِ زبان در سطح ملی، یعنی تحقق و اجرای آن در حوزه‌ی قضائی، قانون‌گذاری و سیاست‌گذاری کشوراست. پروژه موست درصدد یاری به کسانی است که در ایجاد یک ساختار قانونمند و اتخاذ خط‌مشی‌های چند فرهنگی تصمیم‌گیرنده‌اند تا به این طریق، ارتقاء همزیستی مسالمت‌آمیز بین گروه‌ها قومی- فرهنگی مختلف و یافتن مکانیسم‌های لازم برای مشارکت آنها در قدرت و ایجاد ارتباط بین فرهنگ‌ها و درنتیجه ایجاد ارگان‌ها و فرهنگ سیاسی دموکراتیک را تسهیل نماید.
اطلاع‌رسانی در حوزه‌ی حقوق زبانی
موست، اطلاعات لازم در حوزه‌ی حقوق زبانی را در اختیار قانون‌گذاران، مسئولین، پژوهشگران و سایر نمایندگان ترجمان‌های دولتی سازمان‌های غیردولتی در جوامع چند قومیتی- چند فرهنگی قرار می‌دهد تا آنها بتوانند دورانِ گذار به دموکراسی را در جوامع چند قومیتی و چند فرهنگی خود طی کنند. این پروژه، شمایی از ابزار قانونی حائز اهمیت بین‌المللی را که برای احقاق حقوق زبانی ضروری است و نیز مجموعه اقدامات قانونمند دیگر را فراهم می‌آورد. این اطلاعات می‌تواند برای تحقق تجزیه‌وتحلیل قانونی و نیز پیشبرد خط‌مشی‌های متخذه برای حل و جلوگیری از منازعات زبانی به کار رود.
منبع:
www.unesco.org/most
پانویس‌ها:
[۱] Managment of Social Transformations (MOST)
[۲] پایتخت قرقیزستان
[۳] اعتقاد به حفظ هویت گروه‌های قومی و نژادی و اجتماعی؛ کثرت‌گرایی (فرهنگ لغات و اصطلاحات سیاسی- دکتر مهدی نوروزی خیابانی)
منبع: سایت شخصی فرانک فرید
